Og hún stóð og hún stóð og hún stóð...

Í tilefni sýningar Þuru í Suðsuðvestur, 2007

Á sýningu í New York á áttunda áratuginum sýndi bandaríska listakonan Louise Lawler málverk af hesti sem hún fékk að láni í veðreiðaklúbb þar í borg. Lítt þekktur listamaður hafði málað það á 19. öld. Ofan við verkið stillti hún tveimur ljóskösturum sem skinu bjart, einn beint í augu þeirra sem reyndu að horfa á málverkið og hinn út um glugga sýningarsalarins og út á götu. Þannig varð listaverkið á sýningunni nær ósýnilegt og mörk listrýmisins færðust út fyrir sína eiginlegu fermetra. Lawler vann áfram á hugmyndafræðilegum nótum og varð þekkt fyrir ljósmyndir sem sýna hvernig verkum annarra er komið fyrir á söfnum, heimilum og í geymslum.

Þessi sýning kemur upp í hugann þegar Þura sýnir málverk sín í Suðsuðvestur. Lawler benti á að yfirbygging myndlistar er ekki sjálfsagður og hlutlaus þáttur, allt í kringum verkið hefur sitt að segja, til dæmis sýningarrýmið, áhorfandinn og listamaðurinn sjálfur. Jafnframt er ekki allt sem sýnist, málverk af hesti á sýningu snýst ekki endilega um hestinn sem slíkan. Verk Þuru kunna að virka sem gluggi að veröld íslenska hestsins, en þau eru ekki síður um listina sjálfa og upplifun okkar áhorfenda af henni.

Þura er fullfær um að mála mynd af hesti, samt hefur hún ekki gert það enn og því fer fjarri á þessari sýningu. Fyrir nokkrum árum gerði hún nokkrar kolateikningar af faxi hrossa og nefndi þær “Vindstig í faxi,” þær endurspegla hvernig mismikill vindur bærir hárin. Að þessu sinni velur hún hluta af líkama nokkurra hrossa og málar í raunstærð en stærð strigans ræðst af því hvenær útlínum dýrsins er náð. Feldurinn fyllir alltaf flötinn þannig að erfitt er að gera sér nákvæmlega grein fyrir líkamsbyggingunni eða hvar á skrokknum maður er staddur. Öll vitum við þó hvernig hestur lítur út og getum þannig fyllt í eyðurnar. Einstakir litir þess hrossakyns sem lifir hér á landi eru í raun eini sýnilegi lykillinn að fyrirmyndunum. Öllu langsóttara, en staðreynd engu að síður, er að takmörkuð stærð málverkanna hlýst af því að íslenski hesturinn er sérstaklega smávaxinn.

Við fyrstu sýn kann mörgum að sýnast Þura hafi strekkt hrosshúðir á blindramma. En það gerði hún einmitt ekki, hún málaði hvert einasta hár með smæsta mögulega pensli þar til að hún náði fram blekkingunni um að málverkið væri eins og raunverulegur feldur. Yfirborðið er girnilegt og mann langar til þess að strjúka því, klappa málverkunum aðeins, þó það hafi vitanlega lítið upp á sig. Maður týnir sér í nákvæmninni, það er nánast hægt að telja hárin. Svona draga verkin okkur nær og nær málverkinu en fjær myndefninu sjálfu. Þau eiga lítið sameiginlegt með síkvikum dýrunum sem eru nú strönduð í tíma eins og á ljósmynd. Tími er lykilþáttur í sýningunni. Þegar Þura nefnir sýninguna vísar hún ekki eingöngu til þess hestastóðs sem hún hafði að fyrirmynd, heldur ekki síður til þeirrar vinnu sem liggur að baki - hún “stóð” bókstaflega dag eftir dag og viku eftir viku við trönurnar og málaði þessar myndir. Og hún dregur okkur inn í þetta tímaleysi þar sem við stöndum og gónum á verkin. Þura hefur í raun málað eftirmyndir af starfi sínu og miðlað því til áhorfenda. Hún hefur búið til málverk, ekki myndir, þau eru tilbúningur hennar og ekki eftirmyndir náttúrunnar.

Um leið og Þura vinnur með upplifun áhorfenda í sýningarrýminu skoðar hún líka eigin upplifun úti í náttúrunni í hestamennsku. Hún veit að sem listamanni eru henni takmörk sett við að miðla stemningunni með öllum þeim samverkandi þáttum sem felast í útivist. Enda reynir hún ekki að endurgera reiðtúr heldur, líkt og í málverkunum, einangrar takmarkaðan hluta þeirrar upplifunar og þaulskoðar. Að þessu sinni hefur hún valið að gera það í formi myndbands sem sýnir nærmynd af faxi. Verkið takmarkast við sama rammann og innan hans kemur fram sú hreyfing sem felst í því að ríða út, sérstakt vagg og veltingur sem ásamt vindinum bærir hárin. Taktviss hreyfingin verður yfirsterkari því sem fyrir augu ber á ferðalaginu, landslaginu eða hestinum. Myndbandið er hljóðlaust og því sem næst í raunstærð. Þura nýtir sér grundvallareiginleika myndbandsmiðilsins, hreyfinguna, en í raun vinnur hún með samskonar þætti og í málverkunum, endurtekningu og tíma. Ekki frekar en í þeim er um nokkurs konar ramma að ræða, verkinu er varpað beint á vegginn, sem undirstrikar hlutverk sýningarsalarins. Sýningin snýst að miklu leyti um beina upplifun áhorfenda innan veggja hans, þann tíma sem við dveljum með verkunum og þannig virkar sýningin með málverkunum og myndbandinu sem ein heild.

Stundum er sagt að öll list fjalli um sjálfa sig. Kynslóð listamanna eins og Louise Lawler vann markvisst í að skoða hvað það þýddi og vann verk sín með það að ljósi að afhjúpa umgjörðina. Um leið kom á daginn að sem listamaður var hún hluti þeirrar umgjörðar og að ógerningur væri að standa utan við hana og ætla sér að gagnrýna hana. Arfleið þessarar hugmyndafræði skilar sér enn í verkum samtímalistamanna og hún gerir það óbeint í þessari sýningu. Þura leikur sér á mörkum þess að vinna með sjálfsskoðun og náttúruskoðun.

Markús Þór Andrésson